Bu gün qızıl, ilk növbədə, sərvət və ehtiyat kimi tanınır ki, lazım gəldikdə istifadə oluna bilər. Bu qiymətli metalın dövriyyəsinin spesifikliyini nəzərə alaraq, bütün sərbəst vəsaitləri qızıla yatırmaq məsləhət görülmür. Bununla belə, qızıl investisiyalarından tamamilə imtina etmək də uzaqgörənlik olmazdı, xüsusilə də son dövrlərdə qızılın qiymətində sabit və dinamik artım müşahidə olunduğu zaman. Belə ki, 2020-ci ildə qızılın unsiyasının qiyməti 1,560.6 dollardan 2,420.2 dollara qədər artıb.
Qeyd etmək lazımdır ki, dünya iqtisadi qeyri-sabitlik dövrünə qədəm qoyur və təəssüf ki, böhran hadisələrinin miqyası yalnız genişlənəcək. Məlumdur ki, böhranlar həmişə qiymətli metalların, xüsusilə də qızılın qiymətinin artmasına səbəb olur. 2008-ci il iqtisadi böhranından sonra inkişaf etmiş ölkələr qızıl satmağı dayandırdı, Rusiya, Hindistan, Çin, Türkiyə və Azərbaycan isə qızıl ehtiyatlarını əhəmiyyətli dərəcədə artırdılar.
Beynəlxalq bazarda yazılmamış bir qayda var: qızılı olanlar onu ciddi səbəblər olmadan satmamalıdır, qızılı olmayanlar isə onun əldə edilməsi barədə düşünməlidirlər. Bununla belə, qızılın hər şeydən əvvəl bazar malı olduğunu unutmaq olmaz və onun qiyməti bir çox amillərin təsiri altında dəyişir. Bu amillərin əhəmiyyətli hissəsi fundamental xarakter daşıyır, lakin geopolitik və spekulyativ xarakterli amillər də mövcuddur.
Dünya Qızıl Şurasının (World Gold Council - WGC) məlumatlarına görə, 2024-cü ilin ikinci rübündə qiymətli metalın ümumi tələbi 6% azalıb. Qızılın yüksək qiymətləri fonunda, Mərkəzi Banklar onun alışını təxminən 40% azaldıb. Bu tendensiya, artan qızıl qiymətləri xəbərləri fonunda bir qədər qəribə görünə bilər.
Statistikanın detalları araşdırıldıqda, məlum olur ki, birjada olmayan bazarda (Over The Counter - OTC) aparılan əməliyyatlar nəzərə alınmayıb. Bu o deməkdir ki, bu məlumatlar tam obyektiv deyil. Bu əməliyyatların həcmi nəzərə alındıqda, aydın olur ki, birjada olmayan bazar qızıl təklifinin təxminən üçdə birini mənimsəyib. Yəni, 929 ton tələbata qarşı cəmi 329 ton qızıl OTC vasitəsilə alınıb-satılıb.
Qızılın yüksək qiymətləri həqiqətən də özəl investisiya fondları və fiziki şəxslər tərəfindən investisiya tələbatının azalmasına səbəb olub. WGC məlumatlarına görə, bu gün qlobal qızıl tələbatının dinamikası belədir: zərgərlik məmulatlarına tələbat 17%, sikkələr və külçələrə tələbat 5% azalıb, birjada ticarət olunan fondlarda (Exchange-Traded Fund - ETF) isə axın 66% azalıb. Lakin regional fərqlər də var: Qərbdə külçə, sikkə və ETF-lərə tələbat azalıbsa, Şərqdə isə bu səviyyədə qalır.
Ümumilikdə, qızılın tələbatı sabit qalır və 2024-cü il avqustun 1-nə olan məlumata görə, qızılın qiyməti 2,500 ABŞ dolları səviyyəsini keçib. Bunun səbəbləri aydındır və izaha ehtiyac yoxdur - geosiyasi gərginlik, ABŞ-da qarşıdan gələn prezident seçkiləri, Vaşinqton və Pekin arasında münasibətlərin gərginləşməsi ehtimalı, həmçinin İsrail-İran xəttində Yaxın Şərqdə gərginliyin artması. Eyni zamanda, iqtisadi amillər də var: ABŞ-ın Federal Ehtiyat Sistemi inflyasiyanın azalmasının davamlı tempində olduğuna əmin deyil, bu da əsas faiz dərəcəsinin azaldılması ehtimalını zəiflədir. Digər səbəblər isə dollarizasiya prosesinin, xüsusilə də Afrikada, yavaş-yavaş azalması və Çin, İran və Rusiya Mərkəzi Banklarının rəqəmsal valyutalara keçməsi ilə bağlıdır.
Xüsusilə, Afrika faktoru maraq doğurur. Bu regionda siyasi sistemlərin sabitləşməsi yerli valyuta bazarlarının sabitliyinə gətirib çıxarır. Bu da qızıl alınması, saxlama üçün xaricdə olan qızılın geri qaytarılması, qızılla təmin edilmiş yeni milli valyutaların buraxılması, daxili bazarda qızıl alış proqramlarının həyata keçirilməsi və dolların istifadəsinə məhdudiyyətlərin tətbiqi hesabına təmin edilir.
Bütün bu amillər birlikdə qızılın qiymətinin 3,000 ABŞ dolları və ya daha yüksək səviyyəyə qədər artmasına şərait yaradır. Qiymətlərin azalmasını yalnız dünya siyasəti və iqtisadiyyatının sabitləşəcəyi halda gözləmək olar - bu isə bu gün üçün ekspertlər tərəfindən nəzərə alınmayan bir ehtimaldır.
Nəticə olaraq, yaxın gələcəkdə qızılın yalnız sahibinin rifahını artırmağa qadir olan uzunmüddətli bir investisiya olaraq qalacağı və eyni zamanda, onun maliyyə sabitliyini təmin edəcək bir element olaraq qalacağı böyük ehtimalla təsdiqlənir.
© haqqın.az