Dünya Səhiyyə Təşkilatının (DST) son hesabatlarına görə, qlobal miqyasda ölüm hallarının böyük hissəsi ötürülməyən, lakin həyat tərzi və ətraf mühit amilləri ilə əlaqəli xəstəliklərdən qaynaqlanır. Hər il milyonlarla insanın həyatına son qoyan bu xəstəliklər bəzən səssiz şəkildə inkişaf edir, bəzən isə qısa zamanda ciddi fəsadlara yol açır.

 Sfera.az dünyanın ən ölümcül beş xəstəliyini təqdim edir:

1. Ürək-damar xəstəlikləri (İşemik ürək xəstəliyi)

Bu xəstəlik ürəyə qan daşıyan damarların daralması və ya tıxanması nəticəsində meydana gəlir. Oksigen çatışmazlığı ürək toxumasının zədələnməsinə, nəticədə infarkt və qəfil ölüm hallarına səbəb olur.
DST-nin məlumatına əsasən, hər il dünyada 18 milyondan çox insan ürək-damar xəstəliklərindən dünyasını dəyişir.
Risk amillərinə yüksək qan təzyiqi, siqaret çəkmə, şəkərli diabet, stress və hərəkətsiz həyat tərzi daxildir.
Həkimlər sağlam qidalanma, fiziki aktivlik və mütəmadi tibbi müayinələri bu xəstəliyin qarşısını almağın əsas yolları kimi göstərirlər.

2. İnsult (Beyin qan dövranı pozğunluğu)

İnsult beyinə qan axınının kəsilməsi və ya damar partlaması nəticəsində yaranır. Bu zaman beyin hüceyrələri oksigensiz qalır və bir neçə dəqiqə ərzində zədələnməyə başlayır.
Statistikaya görə, hər il təxminən 12 milyon insan insult keçirir, onların təxminən yarısı həyatını itirir.
Ən çox risk qrupuna yaşlı insanlar, yüksək təzyiq və xolesterolu olan şəxslər daxildir.
Erkən tibbi müdaxilə və reabilitasiya bəzi hallarda beyin funksiyalarının qismən bərpasına imkan yaradır.

3. Xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (XOAX)

Bu xəstəlik ağciyərlərin hava yollarında uzunmüddətli iltihab və daralma ilə xarakterizə olunur. Əsas səbəblərdən biri siqaret çəkmədir, lakin hava çirkliliyi və peşə tozları da mühüm rol oynayır.
XOAX dünya üzrə hər il 3 milyondan çox insanın ölümünə səbəb olur.
Tam müalicəsi mümkün olmasa da, erkən diaqnoz və siqaretin tərgidilməsi xəstəliyin inkişafını ləngidə bilər.
Tənəffüs məşqləri və dərman terapiyası xəstələrin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırır.

4. Aşağı tənəffüs yolları infeksiyaları

Bronxit, pnevmoniya və digər ağciyər infeksiyaları xüsusilə uşaqlar və yaşlı insanlar üçün təhlükəlidir.
Bu xəstəliklər hər il təxminən 2,5 milyon insanın həyatına son qoyur.
Bakterial və viral mənşəli olduqları üçün vaxtında antibiotik və ya antiviral müalicə vacibdir.
Vaksinasiya, sağlam qidalanma və immunitetin gücləndirilməsi bu xəstəliklərin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.

5. Tuberkulyoz (vərəm)

Tuberkulyoz “səssiz epidemiya” adlandırılır, çünki uzun müddət simptomsuz keçə bilər.

"Mycobacterium tuberculosis" adlı bakteriya tərəfindən törədilən bu xəstəlik əsasən ağciyərləri zədələyir, lakin digər orqanlara da yayılma riski var.
Hər il 1,3 milyondan çox insan vərəmdən ölür.

Son illərdə dərmanlara davamlı vərəm formalarının yaranması xəstəliyin müalicəsini çətinləşdirib.

DST vərəmin tam aradan qaldırılmasının yalnız sosial rifahın və səhiyyə xidmətlərinin gücləndirilməsi ilə mümkün olacağını bildirir.

Müasir tibbin inkişafına baxmayaraq, bu xəstəliklər hələ də bəşəriyyət üçün ciddi təhlükə olaraq qalır. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, profilaktika, sağlam həyat tərzi və erkən diaqnoz ölüm riskini xeyli azalda bilər.

İnsanın öz sağlamlığına məsuliyyətlə yanaşması, dünyada ölüm hallarının azalmasında ən təsirli “dərman”dır.

Niyaz Hacıyev
Sfera.az