Bu gün 200 milyondan çox insanın yaşadığı geniş bir coğrafiyada əhatə olunan və böyük iqtisadi potensiala, enerji resurslarına, nəqliyyat yollarına və müasir hərbi imkanlara malik Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) üzv ölkələr tərəfindən milli maraqlar nəzərə alınaraq qarşılıqlı dəstək və həmrəylik nümayiş etdirilir. Siyasi, iqtisadi, ticari, mədəni, nəqliyyat, energetika, rəqəmsal transformasiya, kənd təsərrüfatı, turizm sahələri ilə yanaşı, təhlükəsizlik, müdafiə sənayesi kimi sahələrdə də əməkdaşlıq getdikcə genişləndirilir.
Prezident İlham Əliyev TDT-nin hər zaman möhkəmlənməyə zəruri ehtiyacı olduğunu çıxışlarının birində xatırladaraq, bu istiqamətdə Azərbaycan tərəfindən bir çox tədbirlər keçirildiyini vurğulayıb, hazırda da bu istiqamətdə daha bütöv, daha birləşmiş şəkildə gələcəyə doğru addımlar atıldığını bildirib. lkə rəhbəri bu əminliyinin təsadüfi olmadığını qeyd edərək deyib ünki bu təşkilatın təməlində təbii müttəfiqlər yerləşir və həm tarix, həm mədəniyyət, həm bizim ənənələrimiz, bizim adət-ənənələrimiz, bax, bu, birliyi diktə edir.
Bütün bu deyilənlər barədə martın 16-da Ankarada Türk Dövlətləri Təşkilatının Dövlət Başçılarının övqəladə irvə görüşündə də ətraı danışılıb. Toplantıda Türk İnvestisiya ondunun yaradılması məsələsi görüş iştirakçıları tərəfindən yüksək dəyərləndirilib. Türkiyə Prezidenti əcəb Tayyib Ərdoğan adıçəkilən irvə görüşündən sonra keçirdiyi mətbuat konfransında bu fondun təsis müqaviləsinin imzalanmasının mühüm əhəmiyyət daşıdığını bildirib. ümhurbaşqanı, həmçinin ondun Türk dünyasında iqtisadi inteqrasiyanı sürətləndirəcəyinə əminliyini diqqətə çatdıraraq, bərabər sərmayə töhfəsi və Türk dünyasında bərabər səs hüququ əsasında qurulacaq bu quruma İstanbulun evsahibliyi edəcəyini söyləyib. übhəsiz ki, ond gələcəkdə Türk dövlətlərinin inteqrasiyasının sürətləndirilməsinə və birgə layihələrin maliyyələşdirilməsinə mühüm töhfələr verəcək, Qarabağda işləyən sahibkarlara maliyyə dəstəyi göstərəcək.
Azərbaycan TDT-yə üzv dövlətlər arasında münasibətlərin inkişafına xüsusi önəm verir, Türk dünyası birliyinin güclənməsini daim diqqətdə saxlayır. Təşkilatın məhz Naxçıvan Sazişi ilə yaradılması da bunun bariz ifadəsidir.
Təşkilatda təmsil olunan ölkələr arasında həm çoxtərəi, həm də ikitərəi formatlarda əməkdaşlıq əlaqələri qurulub. İndiyədək vaxtaşırı iqtisadi münasibətlər çərçivəsində bu birliyə üzv dövlətlərin müvafiq qurumlarının yüksək səviyyəli rəsmiləri arasında çoxsaylı görüşlər keçirilib, bir neçə biznes forum gerçəkləşdirilib. Bu görüşlər və biznes forumlarda quruma üzv dövlətlərin iqtisadi imkanları, əməkdaşlıq sahələri təqdim olunub. cümlədən, investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və sahibkarlıq üzrə işçi qruplarının yaradılması haqqında qəbul edilən qərarlar müsbət nəticələrlə diqqət çəkib.
TDT-nin iqtisadiyyat üzrə işçi qrupunun indiyədək keçirilən iclaslarında əməkdaşlığın mövcud vəziyyəti və genişləndirilməsi imkanları, Turkic ision – 2040 stratei konsepsiyasının hazırlanması və qarşılıqlı maraq doğuran digər məsələlər barədə ətraı fikir mübadiləsi aparılıb.
Təşkilatın fəaliyyətində siyasi əlaqələrlə yanaşı, türkdilli dövlətləri bir-birinə bağlayan iqtisadi əməkdaşlıq da mövcuddur. Təqdirəlayiq haldır ki, türkdilli ölkələr arasında iqtisadi-ticari əlaqələr ildən-ilə genişlənir.
Azərbaycanın adları çəkilən bu türkdilli dövlətlərlə genişlənən əlaqələri müvafiq stratei tərəfdaşlıq haqqında bəyannamələr əsasında həyata keçirilir. İkitərəi kontekstdə möhkəmlənən bu əməkdaşlıq sonda vahid mərkəzdə birləşərək vahid gücə çevrilir. Bütün bunların təməlində isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyə Prezidenti əcəb Tayyib Ərdoğanla şəxsi təşəbbüsləri dayanır.
Qeyd edək ki, bu gün Türkiyə 61,4 milyard, Qazaxıstan 181, milyard, zbəkistan 5,9 milyard, Azərbaycan 48 milyard, Türkmənistan 48 milyard və Qırğızıstan 8,5 milyard dollar nominal ÜDM-ə malikdir. Bu, kifayət qədər böyük həcmdir.
Türk dünyası ölkələrinin tarixi İpək yolu üzərində yerləşməsi onların ərq və Qərb arasında artmaqda olan ticarət dövriyyəsində də önəmli rola malik olmağa şərait yaradır. Statistik göstəricilərə əsasən, in və Avropa ölkələri arasındakı ticarət dövriyyəsi günlük 1 milyard AB dollarının üzərindədir.
Türk dünyası ölkələrinin bu mühüm ticarət yolu üzərində yerləşməsi TDT-nin regionda iqtisadi gücə çevrilməsinə şərait yaradır. Belə ki, TDT-yə üzv ölkələrin dünya iqtisadiyyatındakı ümumi ticarət dövriyyəsi 536 milyard AB dolları təşkil edir və bu rəqəm 2019-cu ilin dünya üzrə mal ticarət dövriyyəsi Merchandise Trade ilə müqayisə edildikdə 2,8 faizdən çox olması görünür. TDT-yə daxil olan ölkələr arasında xarici ticarət əməliyyatlarının həyata keçirilməsində Türkiyə ümhuriyyəti 84 faiz ilə ilk sırada yer alır. Digər yerləri Qazaxıstan 8 faiz, Türkmənistan 5 faiz, zbəkistan 3 faiz, Macarıstan və Tacikistan birgə 1 faiz tutur. Türkiyə ümhuriyyətinin siyahıda ilk sırada olması eneri ticarətinin dövriyyəsi ilə əlaqədardır. Belə ki, Azərbaycanın eneri məhsulları ixracında Türkiyə TDT ölkələri arasında yüksək paya malik yeganə dövlətdir. Azərbaycanın təbii qaz ixracının 1 faizii, xam neftin isə 1 faizi Türkiyə ümhuriyyətinə ixrac edilir.
Bu iqtisadi əlaqələri daha da genişləndirmək üçün Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu xətti, eləcə də digər türkdilli ölkələrin də qoşula biləcəyi TANAP qaz kəməri kimi daha geniş şərait gerçəkləşib. Bundan başqa, birlik ölkələri arasında investisiya yatırımı və onlayn ticarətin genişlənməsi də önəmli imkanlar kimi diqqətdə saxlanılıb.
Türkiyə ilə Azərbaycan arasında qeyri-neft sektoru üzrə ticarət dövriyyəsi də yüksəlməkdədir. espublikamızın qeyri-neft ixracına liderlik edən pambıq və kimya sənayesi məhsullarının böyük hissəsi qardaş ölkəyə ixrac edilir. Azərbaycan Türkiyədən başqa TDT-də müşahidəçi ölkə rolunda çıxış edən Macarıstana 530 min AB dolları dəyərində neft məhsulu ixrac edilir ki, bu da ümumi ixracın yarısını təşkil edir. nu da qeyd edək ki, Azərbaycanın Macarıstan istisna olmaqla digər Türk dövlətləri ilə azad ticarət sazişləri və Türkiyə ilə preferensial ticarət sazişi mövcuddur. Azərbaycan beynəlxalq nəqliyyat qovşaqlarının mərkəzində yerləşir. Bu baxımdan, ölkənin nəqliyyat dəhlizləri sahəsində əhəmiyyəti günbəgün artır. Ətrafımızda gedən prosesləri nəzərə alsaq, Azərbaycan alternativsiz varianta çevrilir. na görə də hazırda respublikamız Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin inkişafı üzərində fəal iş aparır. Bu, çoxformatlı bir şəbəkədir.
Bu gün kombinə edilmiş daşımalara dair sazişin hazırlanması da yekunlaşdırılmaq üzrədir. Bu, çox vacibdir. Müqavilə bütün növ yüklərin daşınmasını və təbii ki, Azərbaycan üzərindən nəqlini nəzərdə tutur. ünki Azərbaycan TDT-nin yaradıcılarından biridir, ikincisi isə alternativsiz bir məkandır.