Finss.az - İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin (İİTKM) Türk Dövlətləri Təşkilatının Katibliyi ilə birgə 8 dildə təqdim etdiyi “Türk iqtisadi icmalı”nın 2025-ci ilin ikinci rübünə dair buraxılışı nəşr edilib.
İİTKM-in Türk Dünyası Araşdırmalar Mərkəzi tərəfindən hazırlanan hesabata əsasən, 2025-ci ilin ikinci rübü Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) üzv ölkələr davamlı iqtisadi inkişaf nümayiş etdirib. TDT ölkələrinin ümumi ÜDM artım tempi orta hesabla 5,4%-ə çataraq qlobal artım tempini (2,3%) iki dəfə üstələyib. TDT ölkələri üzrə ümumi ÜDM 1 trilyon 112,6 milyard ABŞ dolları təşkil edib.
Türk dövlətlərində müşahidə olunan sürətli iqtisadi artım infrastruktur, enerji sektoru və rəqəmsal innovasiyalara qoyulan investisiyalarla dəstəklənib. Qazaxıstan, Türkmənistan və Özbəkistan müvafiq olaraq 6,2%, 6,3% və 7,2% sürətli ÜDM artım tempi nümayiş etdirib. Şimali Kipr Türk Respublikasında (ŞKTR) 6,4%, Qırğızıstanda 11,7% artım qeydə alıb. Azərbaycanın iqtisadiyyatı 1,5%, Türkiyə 3,6% artım əldə edib. Macarıstan əsasən rəqəmsal və yaşıl sektorların inkişafı ilə 0,1% artıma nail olub.
2025-ci ilin birinci yarısında qlobal ticarətdə artımın 1,7%-ə qədər azalmasına baxmayaraq, TDT ölkələri beynəlxalq ticarətdə güclü mövqeyini qoruyub, qlobal ticarət dövriyyəsinin 4,2%-ni təşkil edərək ümumilikdə 701,6 milyard ABŞ dollarına çatıb. Azərbaycan və Qazaxıstan davamlı ticarət profisitinə malikdir. Azərbaycanın ticarət profisiti 920 milyon ABŞ dolları, Qazaxıstanın isə 7,68 milyard ABŞ dolları olub. Özbəkistan tekstil, minerallar və kənd təsərrüfatı məhsulları hesabına ümumilikdə 29,1% ixrac artımına nail olub.
2025-ci ilin birinci yarısında maliyyə sahəsində də əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edilib. Qazaxıstanın və Türkiyənin büdcə gəlirlərində artım olub. Artım əsasən hidrokarbon gəlirləri ilə yanaşı, vergi islahatları və infrastruktur maliyyələşməsi ilə də səciyyələnib. Qazaxıstanın dövlət gəlirləri 17,6% artaraq 28,45 milyard ABŞ dollarına çatıb, Türkiyənin gəlirləri isə 149,58 milyard ABŞ dolları təşkil edib. Azərbaycan büdcə gəlirlərində 5,1% artım əldə edərək, ümumilikdə 11,65 milyard ABŞ dollarına çatıb, bu artım əsasən qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə əlaqədardır.
Yaşıl və rəqəmsal iqtisadiyyata keçid TDT ölkələri üçün prioritet olaraq qalır. Qazaxıstan 2025-ci ildə bərpa olunan enerji layihələri üçün 3,2 milyard ABŞ dolları ayırıb. Bu layihələrə günəş və külək enerjisi daxildir. Özbəkistan isə yaşıl istiqrazlar vasitəsilə davamlı infrastruktur layihələrini maliyyələşdirmək üçün 1 milyard ABŞ dolları toplayıb. Azərbaycan yaşıl enerji və rəqəmsal infrastruktur sahəsində investisiyalarını sürətləndirərək, xüsusilə ağıllı idarəetmə və elektron hökumət xidmətlərinin inkişafına diqqət ayırır.
Rəqəmsal transformasiya da yüksək prioritet təşkil edir. Qazaxıstanın rəqəmsal iqtisadiyyatı 2025-ci ildə ÜDM-nin 9,2%-ni təşkil edir, Türkiyə isə ağıllı şəhər təşəbbüslərində irəliləyişlərə nail olub. Azərbaycanda Zəngəzur və Qarabağ iqtisadi zonalarında transformativ ağıllı şəhərlər və kəndlər inkişaf etdirilir.
TDT ölkələrinin yaşıl texnologiyalar, rəqəmsal infrastruktur və qeyri-neft sektorlarında investisiyalara fokuslanmağa davam etməsi gözlənilir. Orta Dəhlizin inkişafı Asiya və Avropa arasında ticarət əlaqələrini gücləndirməkdə mühüm strateji əhəmiyyətə malikdir. TDT çərçivəsində regional əməkdaşlıq rəqabət qabiliyyətini, davamlılığı və texnoloji yeniliyi artırmaq üçün vacib olacaq. Bununla yanaşı, qlobal səviyyədəki geosiyasi gərginliklər və enerji qiymətlərinin dalğalanması kimi çətinliklər diqqətlə idarə edilməli, iqtisadi sabitlik və artımın davamlı olması təmin olunmalıdır.
2025-ci ilin ikinci yarısı üçün TDT regionu ümidverici iqtisadi mənzərə təqdim edir. Regional inteqrasiya, yaşıl enerji və rəqəmsal transformasiya əsas inkişaf drayverləri olaraq qalır. Türk Dövlətləri həm davamlılıq, həm də innovasiya sahələrində lider olmaq üçün əhəmiyyətli addımlar ataraq qlobal güc mərkəzlərindən birinə çevrilmə istiqamətində irəliləyir.
“Türk iqtisadi icmalı” statistik nəşrinin
- Azərbaycan variantı ilə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/az/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_az.pdf
- ingilis variantı ilə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/en/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_en.pdf
- rus variantı ilə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/ru/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_ru.pdf
- türk variantı ilə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/tr/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_tr.pdf
- macar variantı ilə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/hu/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_hu.pdf
- özbək variantı ilə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/uz/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_uz.pdf
- qazax variantı ilə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/kz/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_kz.pdf
- qırğız variantı ilə isə bu linkdən - //ereforms.gov.az/files/te_review/pdf/kg/turkic-economic-outlook-2025-january-june-no2_doc_kr.pdf
