Türkiyə, Rusiya və Yaponiya fond birjalarında yaşanan böyük enişlər müxtəlif faktorlarla-qlobal iqtisadi şoklar, geosiyasi gərginliklər, lokal problemlər və texniki satışlarla izah edilə bilər.

Bunu maliyyəçi-ekspert Ruslan Həsənalıyev Finss.az-a verdiyi açıqlamasında bildirib ki, bu faktorların birgə təsiri ilə fond birjalarında ciddi enişlər müşahidə olunur.

Onun sözlərinə görə, bununla yanaşı, uzunmüddətli perspektivdə bazarlar yenidən bərpa oluna bilər, lakin qısamüddətli volatillik investorlar üçün risklər doğurur:

“Qlobal iqtisadi şoklar dünyanın müxtəlif bölgələrində iqtisadi böhranlar və ya təlatümlər investorların inamını sarsıda bilər. Məsələn, ABŞ və Avropada faiz dərəcələrinin artması və inflyasiya təzyiqləri qlobal səviyyədə mənfi təsir yaradır.

Geosiyasi gərginliklər, xüsusilə Rusiya və Ukrayna arasındakı münaqişə, Qafqaz və Orta Şərqdəki gərginliklər investorların riskdən qaçmasına səbəb ola bilər. Bu da birjalarda satış təzyiqinə səbəb olur.

Lokal problemlər - hər ölkənin öz daxili iqtisadi problemləri də fond bazarlarına təsir edir. Məsələn, Türkiyədə lirənin dəyərdən düşməsi və yüksək inflyasiya, Rusiyada sanksiyalar və Yaponiya iqtisadiyyatında yavaşlama kimi faktorlar birjaları mənfi təsirləyə bilər.

Texniki satışlar dedikdə isə burada bəzi hallarda, fond bazarları texniki səbəblərdən dolayı da düşə bilər. Müəyyən səviyyələrdə dəstək və müqavimət nöqtələrinin qırılması, avtomatlaşdırılmış ticarət sistemlərinin satış əmrləri verməsi kimi səbəblər də bu düşüşlərə səbəb ola bilər”.

R.Həsənalıyev adları qeyd edilən birjaların məxsus olduğu ölkələr üzrə də dəyərləndirərək bildirib ki, bu ölkələrdəki enmələrin səbəbləri bir-biri ilə əlaqəli olsa da, hər bir ölkənin özünəməxsus iqtisadi və siyasi şəraiti bu enmələri təsir edən əsas amillərdir:

“Türkiyə

1. Valyuta dəyişkənliyi: Türk lirasının ABŞ dolları qarşısında dəyərdən düşməsi investorların narahatlığını artırır. Bu, ölkədə inflyasiyanın yüksək olması və valyuta siyasətində qeyri-müəyyənliklər ilə əlaqələndirilə bilər.

2. İnflyasiya: Türkiyədə yüksək inflyasiya dərəcələri iqtisadiyyatda narahatlıq yaradır. Mərkəzi Bankın faiz dərəcələrinə müdaxiləsi investorlar tərəfindən birmənalı qarşılanmır.

3. Seçkilər və siyasi sabitlik: Siyasi sabitlik və seçkilər də bazarların gələcəyini qeyri-müəyyən edir. Siyasi risklər investorların inamını azalda bilər.

Rusiya

1. Sanksiyalar və geosiyasi risklər: Qərb ölkələrinin tətbiq etdiyi sanksiyalar və Ukrayna münaqişəsi Rusiya iqtisadiyyatına ciddi təsir edir. Bu sanksiyalar həm iqtisadi, həm də maliyyə sektorlarını zəiflədir.

2. Neft və qaz qiymətləri: Rusiya, iqtisadiyyatı böyük ölçüdə enerji ixracına bağlı olan bir ölkədir. Neft və qaz qiymətlərindəki dəyişkənliklər iqtisadi sabitliyə təsir edir.

3. İnvestor inamsızlığı: Geosiyasi risklər və sanksiyalar səbəbindən beynəlxalq investorların Rusiya bazarına olan inamı azalır, bu da fond bazarlarında satış təzyiqini artırır.

Yaponiya

1. Qlobal təchizat zənciri problemləri: Yaponiyanın iqtisadiyyatı qlobal təchizat zəncirlərinə çox bağlıdır. COVID-19 pandemiyası sonrası təchizat zəncirindəki problemlər və çip çatışmazlığı iqtisadiyyata mənfi təsir edir.

2. Yen-in dəyərsizləşməsi: Yapon yeninin ABŞ dolları qarşısında dəyərdən düşməsi, idxalatın bahalaşmasına və inflyasiya təzyiqlərinin artmasına səbəb olur.

3. İqtisadi yavaşlama: Yaponiyada iqtisadi artımın yavaşlaması, azalan tələbat və demoqrafik problemlər də fond bazarlarına mənfi təsir edir”.

Maliyyəçi onu da qeyd edib ki, qlobal bazarların həssaslığı və bir-birinə bağlılığı da bu prosesdə mühüm rol oynayır.

Fuad Mədətov
Finss.az