Azərbaycanda heç də bütün şəhər və rayonlar xərclərini öz gəlirləri hesabına təmin edə bilmir. Fins.az-ın məlumatına görə, hazırda ölkədə 65 inzibati ərazidən yalnız bir neçəsi öz xərclərini qarşılamaq gücündədir. Qalan şəhər və rayonlar dotasiyadadır. Bəzi rayonlara mərkəzi büdcədən az vəsait ayrılsa da, elə bölgə var ki, xərclərinin 70-80-%-ni mərkəz ödəyir.
6 şəhər və rayon öz xərclərini ödəyə bilir
Azərbaycanda 6 rayon və şəhərin gəlirləri xərclərini üstələyir. Bunlar paytaxt Bakı, iri kimya müəssisələrinin yerləşdiyi Sumqayıt, ölkənin əsas elektrtik enerjisi təchizatçısı Mingəçevir və sənaye müəssisələrinin olduğu Şirvan, eləcə də Abşeron və İmişli rayonlarıdır. 2016-cı ilin dövlət büdcəsi layihəsinə əsasən gələn ildən bu siyahıya Naftalan şəhərinin də əlavə olunacaq. Səbəbi odur ki, son illər turizm sektorunun sürətli inkişafı şəhərin gəlirlərini artırıb.
Növbə Qəbələ və Xaçmazındır
Büdcə layihəsinə əsasən, gələn il 6 bölgə yarıdan çoxunu özü təmin edəcək. Bunlar Gəncə, Qəbələ, Yevlax, Xaçmaz, Beyləqan və Şəkidir. Ölkənin ikinci ən böyük şəhəri son illər sürətli inkişaf etsə də, hələlik xərclərinin bir hisəsini mərkəzi büdcə hesabına təmin edir. Qəbələ və Xaçmaz isə rayondakı turizm və yüngül sənaye obyktlərinin faydasını hiss etməyə başlayıblar. Xüsusilə Qəbələ rayonunda kənd təsərrüfatı və emal, turizm obyektlərinin artması rayonun gəlirləri yüksəldib. Turizmdən pul qazanmaq imkanları Şəkidə də genişdir. Digər 3 rayon isə aqrar sektorun inkişafı baxımından müsbət nəticələr əldə edib.
Büdcədən asılı olan rayonlar
32 şəhər və rayonda isə yerli gəlirlərin yerli xərclərə nisbəti 25-50% civarındadır. Başqa sözlə, bu bölgələr xərclərinin heç yarısını da ödəyə bilmir və büdcədən ayrılacaq dotasiyadan ciddi şəkildə asılıdırlar.
20 şəhər və rayonda isə yerli gəlirləri xərclərin heç 4-də birini də ödəmir, yəni gəlir-cərc nisbəti 25%-ə çatmır. Belə rayonların yarısı – 10 rayon - Ermənistanın işğal etdiyi ərazilərdir. Məsələn, onlardan biri – Zəngilan rayonu xərclərinin 23,3%-ni ödədiyi halda, Kəlbəcərdə bu nisbət 6,5%-dir. Bununla yanaşı, işğal altında olmayan 10 rayonda da var ki, xərcini ödəməkdə çətinlik çəkirlər. Bu sahədə ən pis vəziyyət Lerik və Yardımlıdadır. Bu rayonlar öz xərclərinin 15%-ni də ödəyə bilmirlər.
|
№
|
Şəhər və rayonlar
|
Yerli gəlirlər (manatla)
|
Yerli xərclər (manatla)
|
Gəlir-xərc nisbəti
|
|
1 |
Bakı |
6 015 106 000 |
210395543 |
28,6 dəfə |
|
2 |
Sumqayıt |
83 964 000 |
68515000 |
122,55% |
|
3 |
Şirvan |
16 210 000 |
15631000 |
103,70% |
|
4 |
Abşeron |
34 839 000 |
34594000 |
100,71% |
|
5 |
Mingəçevir |
29 267 000 |
29094000 |
100,59% |
|
6 |
İmişli |
20 123 000 |
20050000 |
100,36% |
|
7 |
Naftalan |
3 762 000 |
3750000 |
100,32% |
|
8 |
Gəncə |
43 195 000 |
59268401 |
72,88% |
|
9 |
Qəbələ |
13 019 000 |
19679976 |
66,15% |
|
10 |
Yevlax |
14 360 000 |
23304309 |
61,62% |
|
11 |
Xaçmaz |
18 668 000 |
30692438 |
60,82% |
|
12 |
Beyləqan |
8 300 000 |
16171117 |
51,33% |
|
13 |
Şəki |
18 640 000 |
36867254 |
50,56% |
|
14 |
Siyəzən |
4 000 000 |
8051748 |
49,68% |
|
15 |
Astara |
9 246 000 |
18709157 |
49,42% |
|
16 |
Hacıqabul |
5 100 000 |
10 775929 |
47,33% |
|
17 |
Lənkəran |
16 000 000 |
35028375 |
45,68% |
|
18 |
Quba |
12 900 000 |
28 820951 |
44,76% |
|
19 |
Tovuz |
14 350 000 |
32931334 |
43,58% |
|
20 |
Saatlı |
7 981 000 |
18 791762 |
42,47% |
|
21 |
Göyçay |
8 600 000 |
20560171 |
41,83% |
|
22 |
Sabirabad |
10 400 000 |
25 808719 |
40,30% |
|
23 |
Şabran |
4 374 000 |
11226482 |
38,96% |
|
24 |
Kürdəmir |
7 000 000 |
18 202070 |
38,46% |
|
25 |
Bərdə |
10 600 000 |
29178132 |
36,33% |
|
26 |
Biləsuvar |
5 300 000 |
15 080 851 |
35,14% |
|
27 |
Neftçala |
5 300 000 |
15 106 609 |
35,08% |
|
28 |
Şamaxı |
6 700 000 |
19 446 147 |
34,45% |
|
29 |
Salyan |
7 800 000 |
22 677 232 |
34,40% |
|
30 |
Qazax |
6 750 000 |
19 670 799 |
34,31% |
|
31 |
Qobustan |
2 900 000 |
8 689 985 |
33,37% |
|
32 |
Xızı |
1 865 000 |
5 629 746 |
33,13% |
|
33 |
Ağcabədi |
8 200 000 |
24 835 872 |
33,02% |
|
34 |
Masallı |
8 400 000 |
27 137 969 |
30,95% |
|
35 |
Zaqatala |
7 270 000 |
23 754 468 |
30,60% |
|
36 |
Göy-göl |
4 400 000 |
14 895 905 |
29,54% |
|
37 |
Tərtər |
4 600 000 |
15 755 791 |
29,20% |
|
38 |
Balakən |
4 750 000 |
16 470 032 |
28,84% |
|
39 |
İsmayıllı |
5 698 000 |
19 856 463 |
28,70% |
|
40 |
Şəmkir |
10 960 000 |
39 066 037 |
28,06% |
|
41 |
Qusar |
5 170 000 |
19 176 194 |
26,96% |
|
42 |
Ucar |
4 200 000 |
15 612 752 |
26,90% |
|
43 |
Oğuz |
2 900 000 |
11 271 684 |
25,73% |
|
44 |
Ağdaş |
5 100 000 |
19 832 464 |
25,72% |
|
45 |
Ağstafa |
4 200 000 |
16 743 545 |
25,08% |
|
46 |
Daşkəsən |
2 900 000 |
11 605 645 |
24,99% |
|
47 |
Zəngilan |
2 200 000 |
9 446 025 |
23,29% |
|
48 |
Ağsu |
3 400 000 |
14 606 050 |
23,28% |
|
49 |
Zərdab |
3 119 000 |
13 849 063 |
22,52% |
|
50 |
Füzuli |
6 475 000 |
29 091 703 |
22,26% |
|
51 |
Cəlilabad |
6 883 000 |
31 505 957 |
21,85% |
|
52 |
Samux |
2 800 000 |
12 960 087 |
21,60% |
|
53 |
Qax |
3 500 000 |
16 454 555 |
21,27% |
|
54 |
Qubadlı |
2 300 000 |
10 922 072 |
21,06% |
|
55 |
Goranboy |
4 650 000 |
23 568 763 |
19,73% |
|
56 |
Gədəbəy |
4 560 000 |
24 814 943 |
18,38% |
|
57 |
Şuşa |
1 280 000 |
7 226 837 |
17,71% |
|
58 |
Xocavənd |
748 000 |
5 074 908 |
14,74% |
|
59 |
Yardımlı |
2 000 000 |
14 069 275 |
14,22% |
|
60 |
Ağdam |
5 110 000 |
38 489 542 |
13,28% |
|
61 |
Lerik |
2 188 000 |
16 783 468 |
13,04% |
|
62 |
Cəbrayıl |
1 400 000 |
12 999 701 |
10,77% |
|
63 |
Xocalı |
420 000 |
3 935 870 |
10,67% |
|
64 |
Laçın |
2 200 000 |
22 452 932 |
9,80% |
|
65 |
Kəlbəcər |
1 400 000 |
21 615 151 |
6,48% |
|
|
Cəmi
|
6 602 000 000
|
1 538 281 000
|
4,3 dəfə
|